της Ακγκιούν Ιλχάν
Έργο του Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ
Tο κύμα των
ιδιωτικοποιήσεων, κατόπιν των συμφωνιών της ελληνικής κυβέρνησης με το
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σάρωσε και το παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού
στην Αθήνα. Ο υπό ιδιωτικοποίηση παλιός αερολιμένας είναι μια
ανεκτίμητη έκταση 6.200 στρεμμάτων στην παραλία με τη χρυσαφένια άμμο
του Αγίου Κοσμά. Το Ελληνικό, με τη χλωρίδα και...
την πανίδα του, είναι
μια από τις τελευταίες οάσεις πρασίνου στην Αθήνα. Εδώ βρίσκονται επίσης
αθλητικές εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν για τους Ολυμπιακούς του
2004. Όμως η κυβέρνηση σκοπεύει να νοικιάσει την έκταση σε επιχειρήσεις
για 99 χρόνια, ενώ θα μπορούσε να την παραδώσει προς δημόσια χρήση,
κάνοντας βελτιωτικές εργασίες περιορισμένου κόστους. Οι επιχειρήσεις θα
κατασκευάσουν εδώ εμπορικά κέντρα, τουριστικούς χώρους αναψυχής, κτίρια
γραφείων, καζίνα, γήπεδα γκολφ και πολυτελείς κατοικίες που προορίζονται
για την ελίτ των πλουσίων. Το κεφάλαιο ανακαλύπτει ένα νέο πεδίο προς
επενδύσεις, στο οποίο μπορεί να βάλει χέρι με τη βοήθεια του κράτους,
κάνοντας κτήμα του τον δημόσιο χώρο σε μεγαλουπόλεις που συγκεντρώνουν
μεγάλες μάζες καταναλωτών, όπου η γη έχει πλέον μεγάλη αξία. Έτσι, το
κεφάλαιο αποκτά και τη δύναμη να μεταμορφώσει τις μεγαλουπόλεις σύμφωνα
με τις δικές του ανάγκες.
Βεβαίως, οι
Αθηναίοι δεν παραμένουν θεατές. Στις 4-5 Απριλίου 2014, το Ίδρυμα Ρόζα
Λούξεμπουργκ και ο Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης οργάνωσαν τη δημόσια
εκδήλωση «Ξανακερδίζοντας την πόλη μας», με θέμα την απαγκίστρωση του
Ελληνικού από τις επιχειρήσεις· προσήλθαν ακτιβιστές που αγωνίζονται
ενάντια σε παρόμοια σχέδια ιδιωτικοποιήσεων τα οποία έχουν πλήξει πολλές
ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, από τη Μαδρίτη μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Εγώ
μίλησα για την εμπειρία του Πάρκου Γκεζί και το σχέδιο πεζοδρόμησης της
πλατείας Ταξίμ.
Ο λαχανόκηπος του Ελληνικού
Μετά την
ανταλλαγή εμπειριών, έφτασε η ώρα της επίσκεψης στο παλιό αεροδρόμιο.
Ενθουσιαζόμαστε που βλέπουμε τέτοιο πράσινο σε μια Αθήνα παραδομένη
πλέον στο μπετόν. Επισκεπτόμαστε πρώτα το κέντρο υγείας που έχουν στήσει
εθελοντές γιατροί και προσφέρουν δωρεάν φάρμακα και ιατρικές υπηρεσίες.
Ύστερα κατευθυνόμαστε προς τον λαχανόκηπο του Ελληνικού. Είναι ένα
μποστάνι αντίστασης που έφτιαξαν πολίτες ως ένα βήμα για την
αντιμετώπιση της κρίσης. Ανάμεσα στα δέντρα και τα φιντανάκια,
κατακίτρινες μαργαρίτες παντού. Τα λαχανικά και τα φρούτα που μεγαλώνουν
εδώ, χάρη στον συλλογικό μόχθο, ανήκουν σε όλους.
Παράγουμε μαζί, όχι για το κέρδος, αλλά για την αλληλεγγύη.
Η Άννα
Λαβασά, που μας διηγείται την ιστορία του λαχανόκηπου, είναι υπεύθυνη
έργων υποδομής δημόσιων χώρων στον Δήμο Ελληνικού και μέλος της ομάδας
πρωτοβουλίας του Αυτοδιαχειριζόμενου Αγρού. Λέει ότι η κρίση που βιώνει ο
κόσμος δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά επίσης περιβαλλοντική, κοινωνική
και εκπαιδευτική· ότι το μοντέλο ανάπτυξης που βασίστηκε στην οικοδομή
και την κατανάλωση είναι πλέον αδιέξοδο· ότι ο ατομικισμός, η εμμονή με
τον υλικό πλούτο και η υπερκατανάλωση διαρρηγνύουν τον κοινωνικό ιστό·
ότι πρέπει να οικοδομηθεί εκ νέου η κοινωνία μέσω της παραγωγικής
δράσης. Λέει επίσης ότι αυτή η δράση πρέπει να τοποθετείται σε πλαίσιο
εθελοντισμού, ισοτιμίας και αλληλεγγύης, συνεπώς παράγουν για την
αλληλοβοήθεια, και όχι για το κέρδος. Κατά τη Λαβασά, οι γυναίκες έχουν
κομβική σημασία σε αυτήν ακριβώς την παραγωγική διαδικασία. Επειδή
σκέφτονται το μέλλον των παιδιών τους, αντιμετωπίζουν την προστασία του
περιβάλλοντος με μεγαλύτερη ευαισθησία απ’ ό,τι οι άντρες και
διαδραματίζουν πιο καθοριστικό ρόλο στον αγώνα για μια καλύτερη ζωή.
Αστικοί λαχανόκηποι: άλλη μια κοινοτική πρωτοβουλία.
Μια που το
φέρνει η κουβέντα, της μιλώ για τους Κήπους Χέβσελ[1] που έχουν ιστορία
8.000 ετών. Μετά αναφέρω τα Μποστάνια του Γεντίκουλε. Τότε η Άννα
Λαβασά, σαστισμένη, με διακόπτει, διότι αναγνωρίζει τις λέξεις
«μποστάνι» και «Γεντίκουλε». Προκύπτει ότι στη Θεσσαλονίκη υπάρχει το
ιστορικό Γεντικουλέ, τουριστικό αξιοθέατο σήμερα. Όσο για το μποστάνι,
είναι κοινή λέξη στις δύο γλώσσες. Γίνεται σαφές ότι η κουβέντα μας στην
αγγλική γλώσσα αφενός μας ενώνει, αφετέρου μας χωρίζει. Μιλώντας για
τις κοινές λέξεις στην ελληνική και την τουρκική γλώσσα,
συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πολλά ακόμα κοινά. Συνεχίζοντας, της εξηγώ
την περίπτωση των Μποστανιών του Γεντίκουλε στην Κωνσταντινούπολη.
Τα Μποστάνια του Γεντίκουλε. Δεδομένου
ότι ως αστικές καλλιέργειες έχουν ιστορία που ξεπερνά τα 1.500 χρόνια,
τα Μποστάνια του Γεντίκουλε είναι αρχαία σε σύγκριση με το Ελληνικό.
Όμως η βασική αρχή και στους δύο λαχανόκηπους είναι η ίδια: τοπική
παραγωγή και τοπική διοίκηση. Και οι δύο απειλούνται από την «ανάπλαση».
Τον Ιούλιο του 2013, μεγάλο μέρος του λαχανόκηπου στο Γεντίκουλε
ουσιαστικά αχρηστεύτηκε αφότου έγινε αποθετήριο μπάζων από τα έργα με
τίτλο «Σχέδιο Ανοικοδόμησης και Προστασίας των Τειχών μεταξύ Πύλης
Γεντίκουλε και Πύλης Βελιγραδίου», επιβεβλημένα από τον Δήμο Μείζονος
Κωνσταντινούπολης και τον Δήμο Φάτιχ. Λίγους μήνες αργότερα αποκαλύφθηκε
ότι ο σκοπός δεν ήταν η ανάπλαση, αλλά μια νέα οικοδομή. Οι κάτοικοι
της περιοχής, που έμειναν άνεργοι αφού τους γέμισαν τα χωράφια με μπάζα,
δίχως καν να τους επιτρέψουν τη συγκομιδή των προϊόντων τους, είναι τα
μεγάλα θύματα εδώ και μήνες.
Τα Μποστάνια
του Γεντίκουλε αποτελούν ένα φυσικό σύνολο με τα πηγάδια, τις
υδατοδεξαμενές, τους αναβαθμούς, τους στάβλους για τα μουλάρια που
τραβάνε το νερό, τα σπίτια των καλλιεργητών και άλλα κτίσματα. Τον 18ο
αιώνα, οι εποχικοί εργάτες έρχονταν από την επαρχία για να δουλέψουν
εδώ. Οι περισσότεροι ήταν χριστιανοί από τη Μακεδονία. Στις μέρες μας,
οι καλλιεργητές κατάγονται από τον Πόντο και κάποιοι από αυτούς έχουν
εργαστεί εδώ καμιά σαρανταριά χρόνια. Λένε ότι έμαθαν τη δουλειά από
τους Μακεδόνες. Δηλαδή, εδώ ιστορική σημασία δεν έχουν μόνο τα κτίσματα,
αλλά και ο προφορικός πολιτισμός που επιβιώνει και απειλείται με
αφανισμό.
Οι λαχανόκηποι ως πεδίο αστικής αντίστασης.
Η τοπική
γεωργία για την κάλυψη των αναγκών του άστεως, και όχι κατά τις επιταγές
της παγκόσμιας αγοράς τροφίμων, είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη βιώσιμη
ύπαρξη μεγαλουπόλεων όπως η Κωνσταντινούπολη και η Αθήνα. Το οικολογικό
αποτύπωμα των αστικών λαχανόκηπων είναι πολύ μικρότερο από το
αντίστοιχο της εκβιομηχανισμένης γεωργίας. Όμως, όπως λέει η Άννα
Λαβασά, οι λαχανόκηποι είναι ταυτόχρονα και κοινωνικές πλατφόρμες όπου
διαπλάθεται εκ νέου η κοινωνία. Διότι εδώ οι άνθρωποι μαθαίνουν να
παράγουν και να αντιστέκονται μαζί. Ουσιαστικά, οι αστικοί κήποι είναι
και τα πρώτα βήματα της τοπικής αυτοδιακυβέρνησης. Ο λαός θέλει να
διαμορφώσει το περιβάλλον του σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες, όχι κατά
τις επιταγές της πλούσιας ελίτ και του κράτους που τους εκπροσωπεί. Οι
πυρήνες αστικής αντίστασης σε κάθε γωνιά του κόσμου ενώνονται μέσα από
τις αστικές καλλιέργειες όπως στο Ελληνικό και στο Γεντίκουλε.
Οι άνθρωποι
που υπερασπίζουν την πόλη τους αντιστέκονται χρησιμοποιώντας την ίδια
γλώσσα, σπέρνοντας τους σπόρους, φυτεύοντας τα δέντρα. Καλλιεργώντας και
παράγοντας από τη γη, αντιστέκονται στη σύμπραξη κεφαλαίου και κράτους
που καταλαμβάνει παράνομα τα πάρκα, τους κήπους, τις παραλίες και τους
δρόμους. Απέναντι σε αυτούς που κόβουν τα δέντρα, αντιστέκονται
προστατεύοντας το πράσινο και συντηρώντας τη ζωή.
μετάφραση από τα τουρκικά: Νερίνα Κιοσέογλου
H δρ Akgün Ilhan είναι μέλος της Οργάνωσης για την Κοινωνική Αλλαγή – (Sosyal Değişim Derneği). Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο http://www.5harfliler.com, στις 15.5.2014.
Έργο του Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, π. 1910
[1] Εύφορη
έκταση περίπου 2.500 στρεμμάτων, που καλλιεργείται εδώ και χιλιάδες
χρόνια, υποψήφιο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, κοντά στο
Ντιγιάρμπακιρ της Νοτιοανατολικής Τουρκίας.
