Δεν ξέρω τι γίνεται με σας, μα εγώ μπορεί να μη θυμάμαι τι έφαγα χτες, αλλά θυμάμαι τα πάντα απ' τα μικράτα μου… Ρε, έκοβες μια ντομάτα και μοσκοβόλαγε ο τόπος''.
Εξαιρετικό το εύρημα της Ευαγγελίας Χρηστίδου να ξεκινήσει τη....
διπλωματική της διατριβή ''Ντόπιες ποικιλίες: Τι, Ποιος και Γιατί;'' (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), με αυτό το απόσπασμα από το βιβλίο του Χρόνη Μίσσιου ''Ντομάτα με γεύση μπανάνας'' (2001).
Δυστυχώς όμως όλα μια συνήθεια είναι. Τόσο έχουμε εντρυφήσει στην «ανοστιά» φρούτων και λαχανικών -αποτέλεσμα της εντατικής καλλιέργειας συγκεκριμένων υβριδιακών ποικιλιών- που σήμερα, στις ζουμερές, σάρκινες ντομάτες ξαφνιαζόμαστε, στα μυρωδάτα καρπούζια ευλογάμε την τύχη μας, ενώ έτσι και «βγει» καλό το κολοκύθι έχουμε πανηγύρι.
Την ίδια στιγμή, όλο και λιγότεροι έχουν τη δυνατότητα να δοκιμάσουν αντζούρι Κρήτης, τομάτα Βραώνας, ντόπια αλμύρα.
Οι ντόπιες ποικιλίες, παρότι ανθεκτικές στο χρόνο (συνήθως χάνονται πίσω στους αιώνες), αλλά και στις εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής, τις τελευταίες δεκαετίες εξαφανίζονται με ταχείς ρυθμούς.
Σε 50 χρόνια χάθηκε το 75%
Η εντατικοποίηση της παραγωγής και η στρεβλή αντίληψη σχετικά με την εμφάνιση των αγροτικών ειδών (θέλουμε ομοιόμορφα, αψεγάδιαστα φρούτα και λαχανικά) είχε σαν αποτέλεσμα μέσα στα τελευταία πενήντα χρόνια να χαθεί το 75% του παγκόσμιου φυτικού γενετικού υλικού και το 90% των ντόπιων ποικιλιών.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) κάθε χρόνο χάνονται 50.000 ποικιλίες αγροτικού ενδιαφέροντος, ενώ στην Ελλάδα έχει επιβιώσει μόνο το 2 - 3% των παραδοσιακών ελληνικών ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν από 50 χρόνια.
Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ότι στη χώρα μας καλλιεργούνταν 250 ποικιλίες σταριού (111 ποικιλίες και πληθυσμοί μαλακού και 139 σκληρού σίτου), από τις οποίες έχουν απομείνει μόνο οι 20. Αντίστοιχα, από τις 210 ποικιλίες και πληθυσμούς καλαμποκιού έχουν διασωθεί μόνο οι 30.
«Οι ντόπιες ποικιλίες συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια πολλών οπωροφόρων δέντρων (ελιά, μηλιά, κερασιά, αχλαδιά, βερικοκιά, φιστικιά) και στο αμπέλι, και εδώ όμως ο αριθμός τους έχει μειωθεί αισθητά».
Γι' αυτό και όποιος βρεθεί αυτές τις ημέρες στο Μεσοχώρι Παρανεστίου Δράμας θα συμμετέχει σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από μια απλή αγροτική γιορτή. Για 12η συνεχή χρονιά, η εναλλακτική κοινότητα «Πελίτι» διοργανώνει από σήμερα ώς και τη Δευτέρα, την Πανελλαδική Γιορτή Ανταλλαγής Ντόπιων Ποικιλιών.
Στόχος, να δοθούν σε όσο το δυνατόν περισσότερους καλλιεργητές παραδοσιακές ποικιλίες λαχανικών, σιτηρών κ.ά. και οι καλλιεργητές ντόπιων ποικιλιών να έρθουν σε επαφή και να ανταλλάξουν ποικιλίες, πληροφορίες και εμπειρίες. Στο πλαίσιο της γιορτής, που έχει ελεύθερη είσοδο, θα πραγματοποιηθεί και γεύμα με παραδοσιακές ποικιλίες, προσφορά των ίδιων των καλλιεργητών.
Οι επισκέπτες μπορούν να φέρουν και εκείνοι κάτι για το κοινό τραπέζι, όπως ψωμί, λάδι, τυρί, ελιές, γλυκά, φρούτα.
Εξερευνητικές αποστολές
Το Πελίτι (από το ποντιακό «πελίτ» που σημαίνει βελανιδιά) ξεκίνησε την άνοιξη του 1995 από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη και ασχολείται με τη συλλογή, διάδοση και διάσωση των ντόπιων ποικιλιών, αλλά και με την καταγραφή των αυτόχθονων αγροτικών ζώων. Για τον σκοπό αυτό, τα μέλη της κοινότητας -όλοι εθελοντές- πραγματοποιούν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου εξερευνητικές αποστολές σε κάθε γωνιά της ηπειρωτικής και της νησιώτικης χώρας.
Το Πελίτι έχει τη δυνατότητα να δίνει μικρές ποσότητες σπόρων σε καλλιεργητές.
Οι σπόροι αυτοί είναι αβελτίωτες ποικιλίες και δίνονται δωρεάν.
Από το 1995, οπότε δημιουργήθηκε η οργάνωση, πάνω από 80.000 ερασιτέχνες και επαγγελματίες καλλιεργητές έχουν προμηθευτεί σπόρους ή φυτά.
Λινα Γιανναρου
kathimerini.gr
